İçeriğe geç

Etkili (ve Hızlı) Okuma

Üniversite yılları, daha önceki öğrenim yıllarımıza kıyasla daha yoğun ve zorlu olabilecek okumalar yapmamızı gerektiren bir süreçtir. Okumanın, öğrenme yöntemlerimiz arasında başı çektiğini düşünecek olursak etkili okumanın da derslerdeki başarımızdaki rolünü göz ardı edemeyiz. Etkili okuma, okuma amaçlarımız doğrultusunda okuma hızımızı belirleyerek, bir metni sorgulayarak okuma sürecine etkin olarak katılmamızdır. Aşağıda, sırasıyla okumaya hazırlık, etkin bir okuma yöntemi olarak SQ3R (Survey, Question, Read, Recite, Review; İncele, Sorgula, Oku, Tekrar Et, Gözden Geçir) tekniği, okuma hızı ve okuma hızını geliştirme ile ilgili bilgilere yer verilecektir. 

A. Okumaya Hazırlık  

Daha iyi yoğunlaşabilmek ve okuduklarımızı hatırlamayı kolaylaştırmak için şunlara dikkat edebiliriz:   

  • Okumalarınızı akşam yerine gündüz saatlerinde yapma (uygun olduğunda özellikle sabah saatleri)  
  • Okuduğunuz materyalin güçlük derecesi yüksekse kısa zaman aralıkları (30-40’) içinde okuyup molalar (5-10’) verme  
  • Okumanızı kolaylaştırıcı bir ortam belirleme (mümkün olduğunca dikkatinizin dağılmayacağı, yeterli ışığın olduğu) ve okuma için aynı mekanı kullanmaya özen gösterme (alışkanlık oluşturma amacıyla)  
  • Okumaya başlamadan önce birkaç dakikanızı amacınızı belirlemeye ayırma (örn.; okuma ödevinizi 2-3 sayfa halinde ana fikir ve ana fikri destekleyen düşünceleri içerecek şekilde özetleme)  

B. SQ3R (İncele, Sorgula, Oku, Tekrar Et, Gözden Geçir) Tekniği  

Etkin okuma, (a) okunan konuyu ezberlemektense konu hakkında düşünmeyi (özetleme, soru sorma, sunulan fikirleri değerlendirme); (b) okuma amaçlarınıza uygun bilgiyi elde etmek için okumayı ve (c) okuma bittikten sonra da okunan metin üzerinde eleştirel bir şekilde düşünmeyi (yazarın dediklerini değerlendirme, alt fikirlerin ana fikri ne derecede desteklediği, yazarın fikirlerine ne derece katılıp katılmadığımızı dayanaklarımızdan hareketle belirleme) içerir. İşte, SQ3R tekniği, etkili okuma eğitiminde çok yaygın olarak kullanılan ve okurken okuyucuyu etkin kılan tekniklerden biridir. SQ3R adından da anlaşılacağı üzere 5 basamağı içerir:   

1. İnceleme:  

Okunacak metnin taslağını çıkarmadır. Ana ve alt başlıklara, özete ve konunun düzenine bakmayı içerir. Okuyucuya ne okuyacağı, hangi bölüme ne kadar zaman ayıracağı, bir başka deyişle, okuma sürecini nasıl organize edeceği hakkında fikir verir. Genellikle bu süreç için kısa bir zaman dilimi ayırmak yeterli olacaktır. Örn; 30 sayfalık bir kitap bölümü için yaklaşık 10 dakika yeterli olabilir. 

2. Sorgulama:    

Konu başlıklarının, konunun içeriğini yansıtacak şekilde sorulara dönüştürülmesini içerir. Ön bilgimiz olmayan başlıklar için başlıkların anlamlarına ilişkin sorular, tanışıklığımız olan başlıklar içinse daha detaylı sorular sorabiliriz. Örn; Daha önce SQ3R yöntemini hiç duymadıysak bu başlığı gördüğümüzde soracağımız soru SQ3R nedir olacaktır? Etkin okuma tekniklerine aşinaysak ve “sorgulama” başlığını görüyorsak neden sorgulamalıyım, sorgulamak ne işime yarar, sorgulamada kullanılan basmaklar nelerdir, her zaman için sorgulamam gerekli midir gibi anlamlandırma, analiz etme ve eleştirme amaçlı sorular sorabiliriz. Bu soruları sormak, okurken sorularımıza cevap arar şekilde okumayı dolayısıyla metne amacımız doğrultusunda daha iyi odaklanmamızı sağlar. Bu, hem ilk okuma esnasında hem de daha sonra tekrar aşamasında (özellikle sınavdan önce sorularla tekrar yaparken) bize zaman kazandıracaktır. 

3. Okuma:   

Bu aşamada temel amacımız bir önceki basamaktaki sorduğumuz sorulara cevap bulacak şekilde okumaktır. Bir başka deyişle okurken metindeki bilgileri anlayıp, organize etmeye çalışırız. Okurken şu noktaları hatırlayalım:  a) anlayabildim mi?”, “anlamadığım noktalar neler”, “anlamamı ne engelliyor?”, “daha iyi anlayabilmek için ne yapsam işime yarar, vb.”)   b) bir noktaya gelebiliriz ki tüm metni dikkatimizi vermeden okuyarak altını çizmeye başlarız ve bu da ne yazık hiçbir işe yaramaz. Bunun olmasını engellemek için öncelikle metnin/bölümün genelini okuyup sonradan çok önemli yerleri işaretleme/çizme veya sayfanın yanına kendi ifadelerimizle notlar almayı deneyebiliriz. Not almak için ayrı bir kâğıt da kullanabiliriz.  

4.Tekrar Etme:  

Okuduklarımızı hatırlayabilmek için önemli bir aşamadır. Yazarak veya anlatarak, 2. aşamada sorduğumuz sorular doğrultusunda yapabiliriz. 

5.Gözden Geçirme:  

Daha önceden çalıştığımız metinlerin arada bir (en azından sınavdan önce) üzerinden geçmek hem dersin içeriğini bir bütün içinde görmemizi sağlayabilir hem de sınavdan önce paniklememizi engelleyebilir. 

C. Okuma Hızı  

Okuma hızımızı belirleyen çeşitli etkenler vardır ve etkili okuma bu etkenlere göre hızımızı belirlemeyi  içerir. Bu etkenler:   

Okuma amacınız: Amacınız belirli bir bilgiyi bulmak için okuma, ödev verilen bir kitaptan bölüm okuma veya zevk için okuma olabilir. Örn; bizden bir ödev hazırlamamız istendiğinde hangi makalelerin işimize yarayacağına karar vermek için yavaş hızda tüm makaleyi okumak yerine öncelikle “özet” ve gerekirse “tartışma” bölümüne göz atıp ödevimizde kullanabileceğimizi düşünürsek daha detaylı ve anlamaya yönelik okumaya geçeriz.  

Okuduğunuz materyalin güçlüğü  Ana dilimizde olmayan veya içinde bilmediğimiz teknik terimlerin yer aldığı bir metni okuma bizi zorlayabilir ve daha yavaş hızda okumamızı gerektirir. Yukarıda açıklanan SQ3R tekniğini kullanarak sistemli okumak işimize yarayabilir. Okuduğunu anlama becerisi tüm beceriler gibi geliştirilebilir ama zaman, sabır ve pratik gerektirir.   

Okunan metinle ilgili ön bilgi Daha önceden metne veya metindeki terimlere aşinalığımız varsa metni anlamamız kolaylaşacağından daha hızlı okuyabiliriz. 

Peki acaba okuma hızımızı arttırmak mümkün müdür?  

Gözümüz, kelimeleri blok olarak algıladığında okumamız daha hızlı olur. Bir başka deyişle, okuma hızımız, gözümüzün bir bakışta algıladığı kelime sayısına bağlıdır. İşte bir bakışta daha fazla kelimeyi algılayabilmek için aşağıdaki egzersizleri günde en az 15’ ayırarak yapabilirsiniz. Egzersizleri, ilk başta hoşunuza giden, anlamakta güçlük çekmeyeceğiniz metinler üzerinde işe yaradığını görene kadar yaptıktan sonra akademik okumalarınız için de uygulamaya başlayabilirsiniz. Hızınızı arttırırken metni anladığınızdan da emin olun.   

  • Gözümüz her durduğunda bir önceki kelime/kelimeler beyne gider. Bir bakışta birden çok kelimeyi algılamaya dikkat etmemiz önemli. Dar sütunlar halinde yazılmış yazıları okurken gözü sütunun orta noktasına ayarlayarak soldan sağa doğru bir sütunu bir kerede algılamaya çalışarak okuyup, hızlıca aşağıya doğru devam edin. Daha geniş sütunlu yazılarda yazıyı yukardan aşağıya doğru 1-2 düz çizgiyle bölmek ve elinize bir kalem alarak ritmik olarak (yavaştan başlayarak) takip etmek işinize yarayabilir.  
  • Gözünüzü, okuyacağınızın satırın tam üstüne değil biraz üst kısmına odaklayın. Böylelikle ilişkili kelimeleri birlikte algılayabilirsiniz.  

Kaynaklar:   

 

Etiketler: